Kamen u bubregu, mokraćnim kanalima i mokraćnom mjehuru (kalkuloza urotrakta) jedan je od najčešćih uroloških problema u našoj populaciji -pogađa oko 14% stanovništva – pri čemu muškarci obolijevaju tri puta češće od žena. Veličina kamena može varirati, od vrlog sitnog- nekoliko milimetara do vrlo krupnog- koraljni kamen koji ispunjava cijeli bubreg. Dok kamen miruje na mjestu nastanka, obično ne izaziva tegobe i obično se otkriva slučajno.
Za razliku od bezbolnog stanja, kada nema simptoma koji bi upozorili na kamen, pokretanje kamena iz bubrega izaziva jedno od najtežih bolnih stanja koje je poznato u medicini – TAKOZVANI BUBREŽNI NAPAD. Ipak, kalkuloza bubrega i mokraćnih puteva uspješno se liječi, a postoje i učinkovite mjere prevencije, prije svega za sprječavanje ponavljanja ovog vrlo neugodnog stanja.
Mnogi faktori utiču na stvaranje bubrežnih kamenaca:
-genetske predispozicija
-Prehrana (preveliki unos životinjskih bjelančevina i natrijevih soli, uzimanja preparata kalcija, nedostatka vitamina B6).
-Smanjen unos vode i dehidracija.
-Infekcija mokraćnih kanala.
-Urođene mane mokraćnih puteva
-Djelovanja klimatskih faktora.
-Faktori rizika za nastanak bubrežnih kamenaca:
-Prehrana siromašna fitate (iz riže, raži, pšenice, ječma i mahunarki)
-Nedovoljan unos tekućine
-Prehrana siromašna prirodnim kalcijem
-Korištenje suplemenata kalcija
-Prevelik unos životinjskih bjelančevina
-gojaznost
-Crohnova bolest
Pored otkrivanja bubrežnih kamenaca i mokraćnim putevima ultrazvukom, kamen se može vidjeti i rendgenskim snimanjem urotrakta, kao i skenerskim pregledom abdomena i zdjelice. U tu svrhu se obično preporučuje i poseban skenerski pregled, takozvani nekontrastni CT.
Bubrežni kamen veličine do 5 mm najčešće prolazi kroz mokraćne kanale i urinom biva izbačen iz tijela, što je slučaj i sa oko 50% posto kalkulusa veličine do 7 mm. Ali, ako se zaglavi i blokira prolaz urina, izazvat bol.
Prevencija kalkuloze
Kao opće mjere za sprječavanje nastanka bubrežnih kamenaca i mokraćnim kanalima, savjetuje se:
-Uzimanje 2-3 l tekućine na dan
-mješovitu dijeta
-Izbjegavanje samo jedne vrste vode (po kemijskom i mineralnom sastavu)
-Izbjegavanje čokolade, lješnjaka, oraha, badema, odnosno hrane s visokim koncentracijama oksalata
DIJAGNOZU KAMENA U BUBREGU POSTAVLJAMO
1. ANAMNEZOM
(razgovor sa pacijentom)
2. NA OSNOVU SIMPTOMA
Bol je najčešći simptom kamena u bubregu. Bol može da bude blag, ili toliko jak da je potreban smeštaj u bolnicu. Nastupi teškog bola, poznatiji kao bubrežne kolike ili bubrežni napadi, obično traju 20 do 60 minuta i mogu da se ponavljaju više puta u toku dana. Bol se najčešće javlja u slabini sa desne ili leve strane a može da se širi prema donjem stomaku i polnim organima.
Pojava karakterističnog bola, pojava krvi u mokraći koja može da bude vidljiva golim okom ili samo uz pomoć mikroskopa pri analizi mokraće ukazuju nam na kamen u bubregu ili mokraćnim kanalima. Ostali najčešći simptomi jesu mučnina i povraćanje u fazama napada bolova i neodložna i iznenadna potreba za mokrenjem.
3. PREGLEDOM
4 .SNIMANJIMA
( ultrazvuk, skenersko snimanje, nativno rendgensko i kontrastno snimanje mokraćnih puteva).
Skeniranje kompjuterskom tomografijom (CT) — CT skener pravi trodimenzionalnu sliku struktura u telu pa tako i kamena u mokraćnim putevima. Određen tip CT skenera (nazvan spiralni CT) se najčešće preporučuje kada se sumnja na kamen u bubregu.
Ultrazvuk– Ultrazvuk se široko koristi u dijagnozi kamena u bubregu, iako malo kamenje i kamenje u ureteru može da se previdi. Međutim, ultrazvuk je najbolji oblik snimanja za osobe koje izbegavaju zračenje, na primer za trudnice.
Nativni snimak uro trakta – Predstavlja najednostavniju rendgensku metodu koja nam je često od velike koristi u početnom ispitivanju pacijenta sa kamenom u mokraćnim putevima, a često i dovoljna u kombinaciji sa ultrazvučnim pregledom.
Intravenska urografija IVU ( poznatija kao dubinsko snimanje bubrega i mokraćnih puteva)
LEČENJE KAMENA U BUBREGU
Lečenje kamena u bubregu najviše zavisi od veličine i položaja kamena. Potrebno je prvo zaustaviti bolove. Ako postoje ozbiljan bol ili mučnina, biće potreban tretman jačim lekovima protiv bolova i intravenskim infuzijama.
Tretman kod kuće — Savetuje se veći unos tečnosti, sredstva protiv bolova i lekovi koji pomaži izbacivanje kamena. Kod uzimanja analgetika uvek treba konsultovati lekara.
Od pacijenta se može tražiti da eventualno ako je moguće sačuva i donese izmokreni kamen. Poznavanje tipa kamena je neophodno kako bi se odredio tretman za sprečavanje ponovne pojave.
Šta ako kamen ne prođe — Kamenje veće od 9 ili 10 milimetara retko prolazi samostalno kroz urotrakt i često je neophodna procedura za razbijanje ili vađenje kamena. Postoji nekoliko procedura.
( ESWL) Litotripsija udarnim talasima — Najčešće korišćen tretman za pacijente kojima je potrebno razbiti kamen u bubregu ili gornjem delu mokraćovoda (uretrea). Litotripsija možda neće biti efikasna u tretmanu velikog ili tvrdog kamenja. Moguća je upotreba lekova koji će redukovati bol za vreme tretmana. Litotripsija se vrši usmeravanjem visoko energetskog udarnog talasa ka kamenu. Taj talas prolazi kroz kožu i telesna tkiva i oslobađa energiju na površini kamena. Ta energija dovodi do razbijanja kamena na fragmente koji se lakše izbacuju.
Perkutana nefrolitotomija (PNL) — Za uklanjanje ekstremno velikog ili kompleksnog kamenja, ili kamenje koje ne reaguje na litotripsiju može da bude neophodna minimalno invazivna procedura pri kojoj se kroz kožu provlači mali instrument koji se uvodi u bubreg radi razbijanja kamena a potom se delovi kamena eliminišu napolje kroz istrument.
Ureteroskopija — Ureteroskopija je procedura koja koristi sondu koja se kroz uretru i mokraćnu bešiku uvodi u ureter i bubreg. Ta sonda ima kameru i druge instrumente koji lekaru omogućavaju pronalaženje, vizuelni prikaz kamena i njegovo uklanjanje, ili razbijanje na manje komade koji se zatim lako izbacuju. Ureteroskopija se često koristi za uklanjanje kamenja koje blokira ureter, a ponekad i za uklanjanje kamenja iz bubrega.
Lečenje asimptomatičnog kamenja — Ako pacijent ima kamen u bubregu koji ne izaziva simptome, lečenje možda i nije potrebno. Odluka se zasniva na osnovu veličine i položaja kamena, kao i mogućnosti brzog lečenja ako se pojave simptomi. Ako ne postoji mogućnost brzog lečenja (npr ako pacijent često putuje), tretman je obično potreban.
Bez obrzira na odluku o tretmanu, potrebno je da se ispitaju osnovni uzroci pojave kamena u bubregu kod pacijenta.
Danas 95% pacijenta biva uspešno tretirano sa nekom od navedenih minimalno inavzivnih procedura dok samo 5% pacijenta zahteva otvoreno operativno lečenje.
